भांड्यांच्या दुनियेत स्वाध्याय
भांड्यांच्या दुनियेत स्वाध्याय इयत्ता सातवी मराठी
प्रश्न. 1. खालील विधानांमागील कारणांचा शोध घ्या व लिहा.
अ) शेती व्यवसाय व स्थिर जीवनामुळे माणसाला भांड्यांची गरज पडली.
उत्तर :
कारण – अन्न शिजवणं, अन्न साठवणं यासाठी भांड्यांची आवश्यकता वाटू लागली. म्हणून शेती व्यवसाय व स्थिर जीवन यामुळे माणसाला भांड्यांची गरज पडली.
आ) पूर्वी मोठ्या प्रमाणावर केळीच्या पानावर जेवण्याची पद्धत होती.
उत्तर :
कारण – त्याकाळी धातूंची ताटे मुबलक प्रमाणात तयार झाली नव्हती. म्हणून पूर्वी मोठ्या प्रमाणावर केळीच्या पानावर जेवण्याची पद्धत होती.
इ) आज घरोघरी मिक्सर वापरतात.
उत्तर :
कारण – मिक्सरमुळे वेळ वाचतो व श्रमही वाचतात. म्हणून आज घरोघरी मिक्सर वापरतात.
ई) मातीच्या भांड्यांच्या जास्तीत जास्त वापर करावा.
उत्तर :
कारण – भांडी तयार करण्यासाठी माती वापरण्याची परंपरा साहित्य संस्कृतीचा पाया मानला जातो. म्हणून मातीच्या भांड्यांचा जास्तीत जास्त वापर करावा.
प्रश्न. खालील आकृती पूर्ण करा.
उत्तर ;
प्रश्न. 3. ‘भांडी हे मानवी संस्कृतीचे अविभाज्य अंग आहे.’ या विधानाबाबत तुमचे मत स्पष्ट करा.
उत्तर :
हे विधान खरे आहे. कारण माणसानं शेती करणं आणि स्थिर जीवन स्वीकारलं आणि त्याचवेळी मानवी संस्कृतीचीही सुरुवात झाली आणि भांडी बनवायलाही सुरुवात झाली. मानवी संस्कृतीचा जसजसा विकास होत गेला तसतसा भांडीनिर्मितीतही विकास होत गेला. तसतसे भांड्यातही बदल होत गेले. याचाच अर्थ भांडी ही मानवी संस्कृतीचे अविभाज्य अंग आहे.
प्रश्न. 4. तुमच्या घरातील निरुपयोगी वस्तूंचे तुम्ही काय कराल, ते सांगा.
उत्तर :
निरुपयोगी वस्तू जर मोड म्हणून कुणी विकत घेणार असतील तर आम्ही त्या वस्तू विकून टाकू आणि त्यात आणखी काही पैशाची भर घालून नव्या उपयोगी वस्तू खरेदी करू. स्कूटर, कूलर, दुचाकी, घरातील वेगवेगळ्या धातूंची भांडी यांचे असे करता येते. आम्हीही तसेच करू. पण आजी – आजोबा यांची काठी किंवा अन्य काही वस्तू आठवण म्हणून जपून ठेवू.
प्रश्न. 5. दोन – दोन उदाहरणे लिहा.
1) मातीची भांडी
उत्तर :
i) सुरई
ii) रांजण
2) चामड्यापासून बनवलेली भांडी
उत्तर :
i) बुधळे
ii) मोट
3) लाकडी भांडी
उत्तर :
i) पोळपाट
ii) बेलणे
4) तांब्याची भांडी
उत्तर :
i) तांब्या
ii) अष्टदळ
5) चिनी मातीची भांडी
उत्तर :
i) कप
ii) बशी
6) नॉनस्टिकची भांडी
उत्तर :
i) तवा
ii) पॅन
7) काचेची भांडी
उत्तर :
i) बरणी
ii) पेले
प्रश्न. 6. यांना काय म्हणतात ?
अ) जेवणासाठी पंक्तीत वापरण्यात येणारे ताट.
उत्तर :
पान
आ) जेवणापूर्वी व जेवणानंतर हात धुवायचे भांडे.
उत्तर :
बेसिन
इ) दुधासाठीचे भांडे.
उत्तर :
कासंडी
ई) ताकासाठीचे भांडे.
उत्तर :
कावळा
उ) पूर्वी अंघोळीसाठी वापरायचे भांडे.
उत्तर :
घंगाळ
खेळूया शब्दांशी
कंसातील शब्द व शब्दसमूह यांमध्ये योग्य बदल करून रिकाम्या जागा भरा.
(अविभाज्य अंग, नित्योपयोगी, विराजमान होणे, सगेसोयरे)
अ) संत तुकारामांनी वृक्षांना ……………………. संबोधून त्यांचा गौरव केला.
उत्तर :
संत तुकारामांनी वृक्षांना सगेसोयरे संबोधून त्यांचा गौरव केला.
आ) …………………… वस्तू जपून व व्यवस्थित ठेवाव्यात.
उत्तर :
नित्योपयोगी वस्तू जपून व व्यवस्थित ठेवाव्यात.
इ) आज शाळेतील ज्येष्ठ शिक्षक मुख्याध्यापक पदावर ……………….. झाले.
उत्तर :
आज शाळेतील ज्येष्ठ शिक्षक मुख्याध्यापक पदावर विराजमान झाले.
ई) कुटुंब हे मानवी जीवनाचे ………………….. आहे.
उत्तर :
कुटुंब हे मानवी जीवनाचे अविभाज्य अंग आहे.
चर्चा करूया
i) अंघोळीचे पाणी तापवण्यासाठी बंब वापरण्याचे प्रमाण कमी झाले आहे.
उत्तर :
कारण – गिझर अधिक सोयीचे आहे. म्हणून अंघोळीचे पाणी तापवण्यासाठी बंब वापरण्याचे प्रमाण कमी झाले आहे.
ii) दैनंदिन जीवनात चांदीची भांडी वापरण्याचे प्रमाण नगण्य आहे.
उत्तर :
कारण – स्टेनलेस स्टील चांदीपेक्षा अधिक स्वस्त, न झिजणारे व चकचकीत असते. म्हणून दैनंदिन जीवनात चांदीची भांडी वापरण्याचे प्रमाण नगण्य आहे.
माहिती मिळवूया
i) पत्रावळी तयार करण्यासाठी कोणकोणत्या झाडांची पाने वापरतात ?
उत्तर :
पत्रावळी तयार करण्यासाठी पळसाच्या झाडांची पाने, मोहाच्या झाडाची पाने व कुडाच्या झाडाची पाने वापरतात.
ii) पत्रावळीची पाने एकमेकांना कशाच्या साहाय्याने जोडली जातात ?
उत्तर :
पत्रावळीची पाने बांबूच्या शिलकांच्या साहाय्याने एकमेकांना जोडली जातात.
iii) पूर्वी वापरत असलेल्या व आता वापरत असलेल्या पत्रावळीमध्ये कोणते बदल झाले आहेत ?
उत्तर :
पूर्वी पत्रावळी तयार करण्यासाठी झाडांची पाने वापरली जात. परंतू आता मात्र कागद, प्लास्टीक, थरमाकॉल इत्यादींचा वापर करून मशीनच्या साहाय्याने पत्रावळी तयार केल्या जातात.
क्रियाविशेषण अव्ययांचे प्रकार
i) खाली दिलेल्या शब्दांचे क्रियाविशेषण अव्ययांच्या प्रकारांनुसार वर्गीकरण करा.
(तिथे, दररोज, क्षणोक्षणी, सावकाश, तिकडे, अतिशय, पूर्ण, परवा, जरा, मुळीच, कसे, वर, थोडा, सतत, झटकन.)
उत्तर :
शब्दकोडे सोडवूया
खालील चौकोनांतील अक्षरांमध्ये क्रियाविशेषण अव्यये लपलेली आहेत. उभ्या, आडव्या व तिरप्या पध्दतीने अक्षरे घेऊन क्रियाविशेषणे तयार करा व दिलेल्या जागेत लिहा.
उत्तर :
i) हळू
ii) आज
iii) जरासा
iv) तसा
v) अनेक
vi) तिकडे
vii) थोडे
viii) सावकाश
ix) जिकडे
x) रोज
xi) काही
xii) कदाचित
xiii) खाली
xi) मोजके